Otrzymanie spadku wiąże się z koniecznością dopełnienia odpowiednich formalności. Dla niektórych informacja o zyskaniu statusu spadkobiercy może okazać się niemałym zaskoczeniem. Jeszcze bardziej zdziwić może fakt, że nie zawsze oznacza to poprawienie naszej sytuacji finansowej. Niejednokrotnie zdarza się, że w skład spadku wchodzą tylko długi. Co wtedy zrobić? Jak pozbyć się niechcianych zobowiązań odziedziczonych po zmarłym?
- Prawo spadkowe jest jedną z gałęzi prawa cywilnego, które reguluje sprawy związane z dziedziczeniem. Oznacza to, że wyznacza ona zasady przechodzenia praw oraz obowiązków spadkodawcy na spadkobiercę.
- Po śmierci spadkodawcy jego długi mogą zostać odziedziczone przez spadkobiercę. W takiej sytuacji, spadkobierca może w całości odrzucić spadek, przyjąć go wprost lub przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza.
- Gdy podmiot nie złoży oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, dziedziczy on ten spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
- W przypadku wielu spadkobierców sytuacja dziedziczenia spadku zależy od wielkości przypadających im udziałów, których dokonano przy jego podziale.
Co to jest prawo spadkowe i czym się zajmuje?
Prawo spadkowe jest jednym z działów prawa cywilnego. Reguluje ono wszelkie sprawy związane z dziedziczeniem. Oznacza to, że prawo spadkowe wyznacza zasady przechodzenia praw oraz obowiązków spadkodawcy na spadkobiercę. W Polsce wyróżnić można dwa tryby dziedziczenia: ustawowe oraz testamentowe. Pierwszy przypadek dotyczy sytuacji, w której zmarły nie sporządził testamentu albo był on nieważny. Natomiast w drugiej sytuacji osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych sporządza testament, w którym rozporządza swoim majątkiem na rzecz spadkobierców.
Od 28 czerwca 2020 r. w polskim porządku prawnym obowiązują nowe regulacje w zakresie dziedziczenia. Znowelizowana ustawa rozszerzyła krąg osób uprawnionych do dziedziczenia z mocy prawa. Obecnie spadek może przypaść nawet dziadkom czy wujostwu zmarłego, jeśli zabraknie innych wymienionych w ustawie osób uprawnionych do dziedziczenia.
Czy wraz ze śmiercią wygasają długi? [Spadek po zmarłym]
Śmierć osoby fizycznej nie wiąże się z automatycznym wygaśnięciem jej zobowiązań. Dodatkowo zaznaczyć należy, że nie przestają być one wymagalne. Prawa rzeczowe zmarłego w dalszym ciągu istnieją, z tym że przechodzą na jego spadkobierców w ramach spadku. Długi z mocy prawa należą, zatem do masy spadkowej.
Spadkobierca ma kilka możliwości działania. Może odrzucić spadek w całości, przyjąć go wprost lub przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza. Oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku można złożyć w ciągu 6 miesięcy przed sądem albo przed notariuszem. Rozporządzać spadkiem może osoba, która ma zdolność do dziedziczenia, a zatem taka, która w chwili otwarcia spadku z mocy ustawy bądź testamentu, została powołana do dziedziczenia. Ponadto musi być pełnoletnia, nieubezwłasnowolniona. Inaczej mówiąc – musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych.
Jeżeli spadkobiercami są osoby niepełnoletnie to oświadczenia w przedmiocie przyjęcia bądź odrzucenia spadku składają w ich imieniu przedstawiciele ustawowi. W niektórych przypadkach przez sąd opiekuńczy może zostać wydane odpowiednie orzeczenie.
Odrzucenie spadku po zmarłym
Odrzucenie spadku wydaje się być najlepszym wyjściem, jeśli nie chcemy regulować długów po zmarłym. Na to rozwiązanie często decydują się spadkobiercy, którzy dowiadują się, że długi wchodzące w skład masy spadkowej są wyższe niż pozostawiony majątek. Jeśli spadkobierca zdecyduje się na odrzucenie spadku, zostaje wyłączony z dziedziczenia. Wówczas prawo do spadku nabywają następni uprawnieni, a kolejność dziedziczenia regulują przepisy Kodeksu Cywilnego.
Przyjęcie spadku po zmarłym wprost
Przy przyjęciu spadku wprost spadkodawca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez żadnych ograniczeń. Może się zdarzyć, że długi spadkowe będą wyższe niż aktywa wchodzące w skład masy spadkowej. W takiej sytuacji majątek spadkowy nie starczy na zaspokojenie wierzycieli i egzekucja komornicza prowadzona będzie również z majątku osobistego spadkobiercy.
Przyjęcie spadku po zmarłym z dobrodziejstwem inwentarza
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza wiąże się z odpowiedzialnością spadkobiercy za długi spadkowe tylko do wysokości stanu czynnego spadku, który został ustalony w wykazie inwentarza albo w spisie inwentarza. Czynny spadek to należące do spadku aktywa. Jednym słowem – odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe ogranicza się do wysokości odziedziczonego spadku.
Zaznaczenia wymaga, że powyższe ograniczenie nie obowiązuje w przypadku podstępnego pominięcia przez spadkobiercę w wykazie inwentarza lub w spisie inwentarza przedmiotów wchodzących w skład spadku, lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnego podania nieistniejących długów.
Od chwili sporządzenia spisu inwentarza spadkobierca spłaca długi spadkowe zgodnie ze sporządzonym spisem/wykazem. Spadkobierca nie może zasłaniać się brakiem znajomości wykazu inwentarza złożonego przez innego spadkobiercę.
Sytuacja spadkobiercy, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza i spłacił niektóre długi spadkowe, zależy od jego wiedzy o innych długach. Jeśli bowiem nie wiedział on i przy dołożeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za niespłacone długi spadkowe tylko do wysokości różnicy między wartością aktywów wchodzących w skład masy majątkowej a wartością świadczeń spełnionych na zaspokojenie długów spadkowych, które spłacił. Jeśli jednak ten spadkobierca wiedział o istnieniu długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za te długi do takiej wysokości, w jakiej byłby zobowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe.
Czy brak reakcji na powołanie do spadku naraża na negatywne konsekwencje?
Wskutek zmian w prawie, które zaszły w 2015 r. osoby, które nie złożyły oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedziały się o tytule swojego powołania do spadku, dziedziczą spadek z dobrodziejstwem inwentarza (patrz wyżej). Zatem kwota zadłużenia nie będzie wyższa niż kwota aktywów wchodzących w skład masy spadku. Mówiąc w bardzo dużym uproszczeniu – spadkobierca nic nie zyskuje i nic nie traci.
Co, jeśli odpowiedzialnych za długi jest więcej?
Jeżeli odpowiedzialność za długi spadkowe ponosi kilku spadkobierców, ich sytuacja będzie różna w zależności od tego, czy dokonano działu spadku. Do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeśli jeden z nich spełni świadczenie, może żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach odpowiadających wielkościom ich udziałów. Po przeprowadzeniu działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości przypadających im udziałów.
Podsumowując, w spadku po zmarłym bliskim możemy odziedziczyć nie tylko pozostawiony majątek, ale również niespłacone pożyczki, kredyty oraz nieuregulowane na czas rachunki. W razie wątpliwości co począć z niechcianym zadłużeniem wchodzącym w skład odziedziczonego spadku, warto udać się do prawnika.
